Pawlikowski Stefan

Polski pilot myśliwski.

Urodził się 11 października 1896 r. w Kozłowie / k.Mińska.

Rodzice wywodzili się z polskiej szlachty (herb Cholewa). Miał dwoje braci i jedną siostrę.

Uczył się w szkołach w Smoleńsku, Wilnie i Moskwie - gdzie zdawał maturę.

30 lipca 1914 r. dostał powołanie do carskiej armii, do jednostki piechoty. Po przejściu kursu unitarnego, został skierowany do jednostki. Tam skorzystał z oferty oficera rekrutującego na uczelnie techniczne.

W maju 1916 r. rozpoczął naukę w Wyższej Szkole Technicznej w Moskwie. Podczas prowadzenia naboru do lotnictwa przeniósł się w sierpniu tego samego roku do Koła Lotniczego przy szkole w której studiował.

1. lutego 1917 r. zdał egzaminy końcowe, otrzymał tytuł inżyniera i dostał skierowanie na kurs do szkoły pilotów w Avord we Francji. Przebywał tam od 1. marca 1917 r. Szkołę ukończył 12 lipca z tytułem pilota myśliwskiego.

Zaraz po ukończeniu kursu pilotażu został skierowany do Wyższej Szkoły Pilotów w Pau (także we Francji). Tam podczas lotu treningowego w lipcu 1917 r. miał wypadek. Przebywał w szpitalu do stycznia 1918 r. 1. lutego 1918 r. dostał zgodę komisji lekarskiej i powrócił na dokończenie szkolenia w szkole w Pau.

Po ukończeniu szkolenia w Pau, odbył kurs strzelania i taktyki walk powietrznych w Cazeaux-de-Larboust. Ukończył go 1. lipca 1918 r. ze stopniem podchorążego (adiutant). Skierowano go do SPA96, gdzie latał na samolotach SPAD S.VII C1.

Po zakończeniu działań wojennych został zwolniony ze służby. 15.listopada 1918 r. przeszedł do rezerwy lotniczej Armii gen.Hallera. Tam został awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1.lutego 1919 r.

Do Polski przybył 8 maja 1919 r. Już 10 maja dostał przydział na pilota oblatywacza w BR59, gdzie wykonywał obloty odbiorcze samolotów Breguet XIVA2. Po przemianowaniu BR59 na 59.Eskadrę Lotniczą, został oblatywaczem w CWL. Dostarczał lotem m.in. samoloty Ansaldo A.1 Balilla.

8.kwietnia 1920 r. dostał przydział do 19.Eskadry Myśliwskiej mającej na wyposażeniu samoloty SPAD S.VII C1, którą niedługo potem skierowano na front. Od 6.maja 19.EM brała udział startując m.in. z lotnisk Żołdzin, Mińsk Litewski. Stefan Pawlikowski zestrzelił w tym czasie samodzielnie dwa balony obserwacyjne i jeden samolot Nieuport 24bis wraz z drugim towarzyszącym mu w locie pilotem.

Eskadra operowała dalej z lotniska Baranowicze, po czym skierowano ją na lotnisko Warszawa Mokotów. Piloci odbyli tam szkolenie na samolotach Sopwith 5F1 Dolphin. Jednostka brała udział w bitwie warszawskiej atakując cele naziemne. Na stanie jednostki były także samoloty SPAD S.XIII C1.

Swój szlak bojowy zakończyła w Mińsku Litewskim 13 października 1920 r. Ppor. Stefan Pawlikowski wykonał w tym czasie łącznie 121 lotów, w tym 27 bojowych. Zaliczono mu zestrzelenie 2 balonów i 1,5 samolotu. Został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

5.lutego 1921 r. został awansowany do stopnia porucznika. 1.marca powrócił do CWL jako pilot-oblatywacz. 24.października tego samego roku wyjechał do Francji gdzie podpisał kontrakt na pracę w charakterze pilota komunikacyjnego na trasie Paryż-Warszawa. Powrócił do Polski na początku 1922 r.

Od 15.kwietnia 1922 r. dostał przydział do 18.Eskadry/1.PL stacjonującej w Dęblinie. W czerwcu tego samego roku przebazowano ją do Warszawy. 8.czerwca dostał awans na kapitana i skierowano go na urlop.

Po zakończeniu urlopu przebywał od 31.sierpnia 1922 r. na miesięcznym kursie w Wyższej Szkole Pilotażu w Grudziądzu.

Po zakończeniu kursu wrócił do 18.eskadry. Brał udział w I Krajowym Locie Okrężnym o Puchar MSWojsk. w którym zajął I-sze miejsce. 18. Eskadra miała w tym czasie na swym wyposażeniu samoloty SPAD S.XIII C1 i Ansaldo A.1 Balilla.

Od maja 1924 r. miał przydział do 7.Eskadry na stanowisku zastępcy dowódcy.

6.lipca 1924 r. wyjechał do Francji w ramach misji zakupowej, oblatując samoloty Bleriot-SPAD S.51C1 i Bleriot-SPAD S.61C1.

Od 15.czerwca 1925 r. przebywał na kursie doskonalącym w Szkole Oficerskiej w Rembertowie. Po jego ukończeniu od 11.stycznia pełnił służbę w 2.PL w Krakowie.

Począwszy od 7.czerwca 1926 r. przydzielono do sztabu III.dywizjonu/1.PL w Warszawie. Kilka tygodni później został zawieszony w obowiązkach z racji zabójstwa osoby cywilnej. Po rozprawie odbywającej się 18.listopada 1926 r. został skazany na dwa lata więzienia. Wykonywanie wyroku zakończył 30.czerwca 1928 r.

Przyjęto go do czynnej służby w dywizjonie szkolnym w 2.PL w Krakowie. Od 9 października 1928 r. przebywał na kursie dowódców eskadr w Dęblinie.

Od 8 marca 1929 r. został przydzielony do 122. Eskadry Myśliwskiej na stanowisku zastępcy dowódcy.

12. lipca tego samego roku rozpoczął służbę jako instruktor w dywizjonie szkolnym w 3.PL w Poznaniu. Podczas służby w 3.PL dostał awans na stopień majora.

W 1933 r. kierował polską ekipą na pokazach lotniczych w Bukareszcie.

W kwietniu 1934 r. przybył do Warszawy. 2 czerwca został dowódcą IV Dywizjonu Myśliwskiego / 1.PL. Niedługo potem awansowano go na stopień podpułkownika.

Był odpowiedzialny za organizację defilady powietrznej w Warszawie na święto 3 maja 1935 r.

W roku 1936 prezentował w maju samolot PZL P.11c na międzynarodowej wystawie lotniczej ILIS w Sztokholmie. Jesienią tego roku jego dywizjon zebrał pochwały po wrześniowych manewrach.

We wrześniu następnego roku dostał skierowanie do dowództwa 1.PL. 1 sierpnia 1938 r. został dowódcą 1.PL.

Od 15 maja 1939 r. został mianowany dowódcą na czas wojny Zgrupowania Myśliwskiego. W czasie pokoju wszelkie sprawy związane z organizacją Zgrupowania Myśliwskiego nadzorował jego zastępca mjr Eugeniusz Wyrwicki.

Po ogłoszeniu mobilizacji, w dniu 24 sierpnia 1939 r. Zgrupowanie Myśliwskie zmieniło nazwę na Brygada Pościgowa. 29 sierpnia przebazowano samoloty brygady na przygotowane lotniska polowe.

Podczas walk wrześniowych opracowany system obserwacji i powiadamiania okazał się być bardzo skutecznym. Dodatkowo dowódcy Brygady Pościgowej zebrali szereg istotnych doświadczeń.

17 września 1939 r. dowództwo brygady otrzymało rozkaz przelotu do Rumunii do Aeropostul Cernauti.

Stefan Pawlikowski przedostał się do Francji i 16 grudnia 1939 r. był już w Lyon. Dostał przydział na stanowisko komendanta Le Depot d'Instruction de l'Aviation Polonaise (DIAP) Lyon-Bron.

Złagodził buntownicze zapędy pilotów będących bez przydziałów. Niestety z powodu nasilających się sporów kompetencyjnych z francuskim dowódcą bazy Col.Hug, 20 maja 1940 r. przekazał obowiązki komendanta płk.Iwaszkiewiczowi.

Od 23 maja 1940 r. pełnił służbę w polskiej jednostce GC 1/145 na stanowisku doradcy. Wraz z GC 1/145 odpłynął 20 czerwca 1940 r. w ramach ewakuacji do Wielkiej Brytanii.

W Wielkiej Brytanii dostał brytyjski stopień Wing Commander na stanowisku Komendanta Obozu Lotnictwa Polskiego w Blackpool, przemianowanego potem na RAF Polish Depot.

Jesienią 1940 r. został przydzielony do RAF Fighter Command jako obserwator polskich jednostek lotniczych w stopniu Group Captain. Od 6 listopada 1941 r. dostał stanowisko polskiego oficera łącznikowego przy RAF Fighter Command.

Zginął 15 maja 1943 r. podczas lotu bojowego w składzie 315 Sqn RAF podczas operacji Circus 297.

Jego samolot rozbił się k.Meauvaines na wybrzeżu Atlantyku. Tam też został pierwotnie pochowany. Prawdopodobnie zestrzelił do Uffz.Gunther Paulus z 2./JG2.

1 stycznia 1964 r. został pośmiertnie awansowany do stopnia generała brygady.

Po ekshumacji jego szczątki przeniesiono na francuski cmentarz Grainville-Langannerie.

15 maja 1993 r. rozkazem Ministra Obrony Narodowej został obrany na patrona 1.PLM Warszawa.

Od 2001 r. jest patronem 1. Eskadry Lotnictwa Taktycznego.

Źródła:

• Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1995
• Jerzy R. KONIECZNY "Kronika lotnictwa polskiego 1241-1945", WKiŁ , Warszawa 1984
• Tomasz GOWOREK "Pierwsze samoloty myśliwskie lotnictwa polskiego", SIGMA NOT, Warszawa 1991
• Krzysztof JANOWICZ, "Wiarus" cz. 1 i 2, Aeroplan nr 3/2013 i 4/2013