Breguet XIVA2

Samolot rozpoznawczy produkcji francuskiej. Prace nad projektem rozpoczęto w czerwcu 1916 roku pod roboczą nazwą samolotu AV (od słowa "avant" - ze śmigłem ciągnącym). Prototyp oblatano 21 listopada 1916 roku startując z lotniska fabrycznego Villacoublay należącego do zakładów Louis Breguet Societe Anoyme des Ateliers d'Aviation. Załogę stanowili konstruktor Louis Greguet wraz z inżynierem Vuillerme na pokładzie.

Samolot miał mieszaną konstrukcję z większością elementów metalowych, co w efekcie dawało lepszą wytrzymałość. 12 kwietnia 1917 roku zakończone zostały próby w S.T.A.e (Section Technique de l'Aeronautique) i skierowano samolot do produkcji seryjnej.

Produkowane samoloty miały statecznik pionowy o zmienionym obrysie i zmniejszonej powierzchni. W produkcji samolot był oznaczany jako Br.XIVA2, gdzie A2 oznaczało dwomiejscowy samolot do współpracy z artylerią (A - Artillerie, 2 - dwóch członków załogi)

W jednostkach bojowych stwierdzono dobre własności lotne oraz dużą odporność na uszkodzenia. W śród innych zalet wskazywano na wyjątkowo mocne podwozie oraz łatwość w pilotażu maszyny. Te i inne zalety maszyny spowodowały zwiększenie ilości zamówień maszyny przez wojsko.

Polskie lotnictwo wojskowe używało 97 samolotów tej wersji wyprodukowanych we Francji.

Pierwsze 26 sztuk przybyło do kraju z Armią Polską gen. Józefa Hallera 12 maja 1919 roku. Już 31 maja tego samego roku Polska Komisja Wojskowa Zakupów złożyła we Francji zamówienie na 30 nowych samolotów tej wersji z silnikami Renault. Odebrane zamówienie w czerwcu 1919 roku zawierało jednak tylko stare wyremontowane maszyny. Ich przydatność określono na poziomie 72 procent.

Dodatkowo podczas powrotu do kraju przez Polski Oddział Awiacyjny na Kubaniu pozyskano 4 kwietnia 1919 roku od 504. eskadry francuskiej jeden uszkodzony egzemplarz w wersji A2. Pilotował go por. Ludomił Rayski, uszkadzając go 17 kwietnia tego samego roku na lotnisku Brała (na trasie Akerman - Brała). Samolot ten w czerwcu 1919 roku przetransportowano do Polski i pozostawiono na lotnisku w Stanisławowie.

10 lutego 1920 roku złożono następne zamówienie na 40 sztuk z silnikami Fiat wraz z wymianą na silniki Renault jeszcze przed wysłaniem do kraju zamówionych maszyn. Tego samego roku przebudowano w CWL jeden samolot wersji A2 na dalekodystansowy (wersja A2GR) poprzez zabudowę dodatkowych zbiorników paliwa oraz przebudowę instalacji paliwowej.

W 1922 roku przebudowano w CWL cztery maszyny na rajdowe pod kątem zawodów w Zurychu (Alpen Rundflug). W rajdzie wzięły udział 3 polskie załogi (Rayski, Giewgowd, Filipowicz, Pawlikowski, Kobuz, Kłosek). W lipcu 1927 roku na skutek zużywania się chłodnich francuskich zlecono opracowanie nowych chłodnic ulowych i ich produkcję w kraju.

Generalnie samoloty te używano w Polsce do połowy lat 30-tych XX wieku. Jeden egzemplarz o numerze 10.51 przebudowano do wersji sanitarnej Breguet XIVS. Dwa egzemplarze o numerach 10.11 i 10.69 zostały przystosowane do rozsiewania środków owadobójczych na potrzeby Wojskowego Instytutu Gazowego. Egzemplarz o numerze 10.86 został przebudowany w CWL do testów odbiorczych spadochronów dla Wytwórni Balonów i Spadochronów w Legionowie.

Samolot Breguet XIVA2 był jednosilnikowym dwumiejscowym dwupłatem o konstrukcji mieszanej z napędem ciągnącym. Kadłub miał konstrukcję mieszaną z rur aluminiowych, krytą płótnem, a w części silnikowej blachą. Skrzydła konstrukcji mieszanej, z duraluminiowymi dźwigarami z krawędzią spływu z drewnianej listwy (starsze wersje), lub z linki stalowej (nowsze wersje), pokrycie płócienne. Inne wersje skrzydeł były całkowicie drewniane z lotkami z kompensacją rogową. Usterzenie spawane z rur stalowych, poszycie płócienne. Podwozie stałe trójgoleniowe ze sznurem gumowym do amortyzacji.

Uzbrojenie pokładowe samolotu składało się z jednego km-u pilota typu Vickers MAC wz.09 kal.7,7 mm, oraz jednego lub dwóch sprzężonych km-ów obserwatora typu Lewis wz.15 kal.7,7 mm zamocowanych na obrotnicy TO-3. Dodatkowo samolot mógł przenosić 4 bomby o wagomiarze 8 kg każda.

Na wyposażenie dodatkowe składały się : aparat fotograficzny NOTEL lub Barthof (format 13 x 18 cm), oraz radiostacja nadawcza K-6 o zasięgu 30-50 km do odbioru przez radiostacje dowództwa typ A-1.

Załogę samolotu Breguet XIVA2 stanowili pilot i obserwator.

Inne fotografie / ilustracje:

Silnik	Renault 12Fe (rzędowy, chłodzony wodą)	Renault 12F2 (rzędowy, chłodzony wodą)
Moc [KM]	300	300
Masa własna [kg]	1020	1020
Masa całkowita [kg]	1546	1546
Prędkość maks. [km/h]	168	188
Prędkość wznosz. [m/s]	4,87	4,93
Pułap [m]	6 100	brak danych
Zasięg [km]	390	450
Czas lotu [godz, min]	3	3

Skrzydła	z lotkami prostymi	z lotkami odciążającymi
Rozpiętość [m]	14,364	14,86
Długość [m]	8,87	8,87
Wysokość [m]	3,30	3,30
Powierzchnia nośna [mkw]	45,50	49,20

Źródła:

• Andrzej GLASS, "Polskie konstrukcje lotnicze, tom I", wyd. Stratus 2004
• Mariusz Wojciech MAJEWSKI, "Samoloty i Zakłady Lotnicze II Rzeczypospolitej", ZP Poligrafia, Warszawa 2006
• Tadeusz KRÓLIKIEWICZ "Polski samolot i barwa", WMON, Warszawa 1990
• Tomasz J. Kowalski "TBiU nr 197 Samolot Breguet 14", Bellona, Warszawa 2002