Bristol F.2B Fighter

Samolot myśliwski produkcji brytyjskiej z 1916 roku.

W roku 1916 lotnictwo brytyjskie zgłaszało zapotrzebowanie na pilne zastąpienie przestarzałych już samolotów rozpoznawczych RAF Be.2. Royal Flying Corps jeszcze na początku 1916 roku wystawił specyfikację wymagań na samolot obserwacyjny mogący własnymi siłami obronić się przed atakiem samolotów myśliwskich. Na podstawie tego zlecenia kostruktor Frank Barnwell z firmy Bristol Aeroplane Co.Ltd w Filton opracował projekt samolotu R2 do silników Beardmore i Hispano Suiza. Jednakże po ukazaniu się na rynku silnika Rolls Royce Falcon, dostosował do niego kostrukcję z projektu R2.

Firma Bristol Aeroplane Co.Ltd zbudowała dwa płatowce F.2 napędzane różnymi silnikami.

9 września 1916 roku nastąpił oblot pierwszego z nich (oznaczonego jako F.2A). Pilotem był kpt. Hooper. Po dokonaniu zmian konstrukcyjnych zbudowano drugi prototyp F.2B i oblatano go 25 października 1916 roku. W marcu 1917 roku rozpoczęto pierwsze dostawy do jednostek frontowych.

Piloci dobrze odnieśli się do dużej prędkości poziomej oraz wznoszenia samolotu. Dobrze oceniono też widoczność z kabiny. Jednakże w lotach rozpoznawczych (typowo defensywnych) samoloty te nie odniosły większych sukcesów. W związku z tym zdecydowano się na zwiększenie przenoszonego uzbrojenia i użycie tych maszyn jako samoloty eskortowe do osłony bombowców. Dzięki tym modyfikacjom oraz zmianie taktyki ich użycia na bardziej agresywną, samoloty te zaczęły być używane z dużym skutkiem jako dwumiejscowe samoloty myśliwskie.

Chwalono je dużą wytrzymałość w locie oraz dobre własności lotno-pilotażowe nawet przy połowie przestrzelonych cylindrów silnika. Samoloty tego typu mogły wykonywać lot nurkowy nawet z prędkością 390 km/h. Jednakże skutkiem zbyt szybkiego wyprowadzenia maszyny z takiego lotu, było najczęściej rozregulowanie cięgien usztywniających.

Do zamknięcia produkcji w 1926 roku wyprodukowano łącznie 4470 egzemplarzy w dziesięciu wytwórniach (w tym jedna była fabryką macierzystą - reszta nabyła prawa licencyjne). Samoloty były dostarczane z silnikami Sunbeam Arab, Siddeley Puma, Rolls Royce Falcon (I, II, III), oraz z wprowadzonymi w 1919 roku silnikami Hispano Suiza.

Pierwsze przymiarki do zakupu maszyn Bristol F.2B Fighter rozpoczęła działająca na początku września 1919 roku Polska Wojskowa Misja Zakupów kierując do Londynu por.pil. Mariana Gawła, oraz por.inż. Henryka Tłuchowskiego. Powodem skierowania tych dwóch oficerów było zbadanie brytyjskiego rynku pod kątem zakupów samolotów wojskowych, oraz wzmianki o ewentualnej darowiźnie Rządu JKM (Jego/Jej Królewskiej Mości) dla Rządu RP w lipcu 1919 roku.

Wspomniane rozmowy dwóch wysłanych ofierów rozpoczęto w Farnborough we wrześniu 1919 roku. Wytestowano wówczas w locie samoloty SE.5a, F.2B, oraz de Havilland (Airco) DH.9 i przekazano opinie do Ministerstwa Spraw Wojskowych. W odpowiedzi ówczesny minister spraw wojskowych gen. Gustaw Macewicz zwrócił się do strony brytyjskiej o możliwość demonstracji na terenie Polski.

W kwestii obiecanej darowizny - ósmego stycznia 1920 roku - strona brytyjska potwierdziła gotowość do przekazania w ramach darowizny 30-ciu samolotów w tym 10-ciu typu Bristol Fighter. Jako że nie były to samoloty z wytwórni macierzystej, tylko z wytwórni licencyjnych z silnikiem Siddeley Puma oferta pozostała odrzucona 15-go marca tego samego roku. Ostatecznie 10 maszyn typu Bristol Fighter zostało wymienionych na 10 maszyn typu DH.9, co potwierdzono 19-go kwietnia 1920 roku.

Pierwszego grudnia 1919 roku do Gdańska przybył frachtowiec z dwoma maszynami SE.5a i F.2B. Demonstracja samolotu przez pilotów angielskich na Polu Mokotowskim w Warszawie odbyła się 9-go stycznia 1920 roku.

Testy porównawcze odbyły się na dwóch egzemplarzach przysłanych z firmy Handley-Page z silnikami Rolls Royce Falcon III w dn. 14-go stycznia 1920 roku na Polu Mokotowskim przez mjr pil. Jerzego Kossowskiego, który wydał pozytywną opinię o samolocie. Zaowocowało to podjęciem decyzji w dn. 18-go stycznia 1920 roku przez gen. Macewicza o złożeniu zamówienia na 125 sztuk samolotów z silnikami Rolls Royce Falcon III.

Okazało się jednak, że mogą wystapić problemy z dostarczeniem płatowców z silnikami Rolls Royce Falcon III, z racji obowiązującego embarga na sprzedaż tych silników dla innych odbiorców poza RAF. W rezultacie 25 kwietnia 1920 roku dostarczono lotem do Paryża, na potrzeby prób, samolot z silnikiem Hispano Suiza. Próby te zakończono 2 maja 1920 roku. Szefem komisji był por. Jerzy Borejsza, a maszynę testował pilot cywilny Adam Haber-Włyński.

10. czerwca 1920 roku został podpisany w Warszawie pierwszy kontrakt na dostawę 75 płatowców z silnikami Hispano Suiza w terminie od 15. lipca do 20. sierpnia 1920 roku.

14 sierpnia 1920 roku podpisano drugi kontrakt na dostawę dalszych 35 płatowców z silnikami (inne źródła podają liczbę 30 płatowców). 22 września 1920 roku podpisano dodatkowo trzeci kontrakt na dostarczenie 60 silników lotniczych.

Jeden z dwóch egzemplarzy z silnikiem Rolls Royce Falcon III dostarczonych do Polski na próby w locie został rozebrany w CWL. Był tam zarejestrowany pod numerem ewidencyjnym CWL 20.01. HP potraktowało ten egzemplarz jako darowiznę dla Polski.

Drugi egzemplarz z silnikiem Rolls Royce Falcon III otrzymał numer CWL 20.02 i został on formalnie zakupiony.

Pozostałe 104 samoloty pochodziły z wytwórni :

• British Colonial Aeroplane Co.Ltd.
• Gloucestershire Aircraft
• Standard Motor Co.Ltd

Pierwsza partia samolotów Bristol Fighter F.2B dotarła do Polski pod koniec lipca 1920 roku, a ostatnie maszyny odebrano 21 grudnia 1920 roku.

Podczas użytkowania tego typu samolotów stwierdzono potrzebę wyrabiania nowych nawyków u pilotów zwłaszcza przechodzących z innych typów maszyn produkowanych w Niemczech. Niedomaganiem był zbyt mały zapas przenoszonych bomb oraz zasięg lotu. Dodatkowo silniki Hispano Suiza wymagały od obsługi naziemnej dokładności w ich obsłudze.

Do nielicznych wad samolotu zaliczono łatwo rozregulowujący się synchronizator km-u pilota, oraz zbyt silne wibracje kadłuba - eliminujące ten typ samolotu z użycia go do zadań rozpoznawczych z użyciem aparatu fotograficznego.

Pozytywnie oceniono regulowany kąt zaklinowania statecznika poziomego, oraz własności lotno-pilotażowe. Spotykano też opinie klasyfikujące ten typ samolotu wyżej niż francuski samolot Breguet XIV.

Powodowało to że samolot był lubiany przez pilotów.

Samoloty te użytkowano w pułkach liniowych do 1926 roku, kiedy to zastąpiły je samoloty Potez XV. Po 1926 roku przeniesiono ten typ samolotu do jednostek szkolnych. W parku technicznym 3 Pułku Lotniczego na Ławicy (Poznań) wykonywano remonty silników.

W roku 1922 udało się sprowadzić dokumentację z Brukseli. Proponowano też w październiku 1924 roku sprowadzenie samolotów z silnikami Jupiter, ale oferta została odrzucona przez stronę Polską.

Samoloty te używano również do testów nowych rozwiązań.

W sierpniu 1922 roku na egz.o nr. 20.78 w 1. Eskadrze Wywiadowczej z 3. Pułku Lotniczego wykonywano próby przesyłania meldunków przez gołębia pocztowego. W latach 1923-24 egzemplarz o nr. 20.75 przystosowano do kooperacji z flotą i artylerią nadbrzeżną. Do testów lądowania na utwardzonych drogach użyto podczas manewrów w Biedrusku egzemplarza nr 20.41 z 5. Eskadry Wywiadowczej z 3. Pułku Lotniczego.

Dodatkowo do nauki strzelania obserwatora zmieniono uzbrojenie obserwatora z km. Lewis na km. Vickers wz.F kal.7,9 mm. Aby zmniejszyć tendencję do łamania się kadłubów w WCZL opracowano projekt wzmocnienia kadłuba i wdrożono go do użytku.

Na przełomie sezonów 1929/30 zrezygnowano ostatecznie z wykonywania remontów kapitalnych przygotowując się do wycofania maszyn tego typu z użytku. Na dzień 1 kwietnia 1931 roku na stanie lotnictwa wojskowego było 48 płatowców.

Ostatnie egzemplarze będące na stanie polskiego lotnictwa wojskowego wycofano do 1 października 1932 roku.

Samolot Bristol F.2B był jednosilnikowym dwumiejscowym dwupłatem o konstrukcji drewnianej. Skrzydła drewniane dwudźwigarowe kryte płótnem. Kadłub drewniany kryty płótnem, okapotowanie silnika z blachy aluminiowej. Stateczniki drewniane, kryte płótnem. Statecznik poziomy z regulowanym kątem wychylenia. Podwozie dwugoleniowe z amortyzatorem z liny gumowej. Dla samolotów z silnikami Rolls Royce Falcon III śmigła czterołopatowe, a dla maszyn napędzanych silnikiem Hispano Suiza dwułopatowe.

Uzbrojenie pokładowe samolotu składało się z jednego km-u pilota typu Vickers wz.09 kal.7,7 mm, oraz jednego km obserwatora typu Lewis wz.15 kal.7,7 mm zamocowanego na obrotnicy. Dodatkowo samolot mógł przenosić pod skrzydłami 12 bomb o wagomiarze 10 do 12,5 kg każda, lub dwie bomby pod centropłatem o wagomiarze 50 kg każda. Pełny ładunek bomb w locie nie mógł przekraczać 100-150 kg.

Załogę samolotu Bristol F.2B Fighter stanowili pilot i strzelec-obserwator.

Inne fotografie / ilustracje:

Silnik	Rolls Royce Falcon III (rzędowy, chłodzony wodą)	Hispano Suiza (rzędowy, chłodzony wodą)
Moc [KM]	275	300
Rozpiętość [m]	11,97	11,97
Długość [m]	7,915	7,72
Wysokość [m]	2,94	2,94
Powierzchnia nośna [mkw]	37,68	37,68
Masa własna [kg]	878	938
Masa całkowita [kg]	1261	1370
Prędkość maks. [km/h]	198	190
Prędkość wznosz. [m/s]	5,26	5,45
Pułap [m]	5 500	5 600
Zasięg [km]	450	420
Czas lotu [godz, min]	3	3

Źródła:

• Andrzej MORGAŁA, "Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924", Bellona Lampart, Warszawa 1997
• Tadeusz KRÓLIKIEWICZ "Polski samolot i barwa", WMON, Warszawa 1990
• Tomasz GOWOREK "Pierwsze samoloty myśliwskie lotnictwa polskiego", SIGMA NOT, Warszawa 1991
• Tomasz GOWOREK, "Samoloty myśliwskie pierwszej wojny światowej", WKiŁ, Warszawa 1988
• Tomasz J. KOPAŃSKI "Samoloty brytyjskie w lotnictwie polskim 1918-1930", Dom Wydawniczy Bellona, 2001