Lisunow Li-2T

Radziecki samolot transportowy, będący licencyjną odmianą samolotu DC-3.

Pierwszy zakupiony samolot był poddany próbom w CAGI.

Na podstawie pomyślnych wyników badań w 1938 roku zdecydowano się na zakup licencji DC-3 do ZSRR. Technolologię produkcji opracowano w biurze kostrukcyjnym Iljuszyna. Natomiast przystosowanie do potrzeb w ZSRR (gł. przewożenia cięższych ładunków) opracowano w biurze Borysa P. Lisunowa.

Wykonano wówczas następujące zmiany:

• przeniesienie drzwi pasażerów na prawą stronę
• zmniejszenie rozpiętości płata i zmniejszenie powierzchni nośnej
• zastosowano silniki M-62 ze śmigłami WISz-21

Pod koniec września 1939 roku rozpoczęto jego produkcję w zakładach nr.84 w Chimkach / k.Moskwy (obecnie jest to dzielnica Moskwy). Pierwsze egzemplarze seryjne pojawiające się na przełomie 1939/40 roku były tylko w wersji cywilnej. Były one napędzane silnikami Mikulina M-62.

Jesienią 1941 roku zakład nr 84 ewakuowano do Taszkientu.

Z racji dużego zapotrzebowania na transport powietrzny w czasie trwającej już wojny, w lotnictwie wojskowym utworzono jednostki transportowe.

Produkcję PS-84 przestawiono z cywilnej na wojskową i od 17 września 1942 (wg innych żródeł było to w 1941 roku) roku zmieniono nazwę z PS-84 na Li-2. Produkcja wyłącznie na potrzeby wojska trwała nieprzerwanie do 1944 roku.

Odmiany wojskowe miały umieszczoną na grzbiecie kadłuba wieżę WUS-1 (z jednym km UBT 12,7 mm), gdzie znajdowało się także wzmocnienie dla utrzymania sztywności kadłuba. Z tyłu kadłuba po obu stronach znajdowały się okna na stanowiska 7,62 mm km SzkaS. Ponadto pilot miał zamontowany nieruchomy km kal. 7,62 mm w przodzie kadłuba.

W podstawowej wojskowej wersji transportowej Li-2G(T) konstrukcja była uproszczona. Podłoga, drzwi, ścianki działowe oraz ławki były zrobione ze sklejki. Kabina nie miała wentylacji, oraz nie było instalacji grzewczej. Pilot automatyczny był tylko w wersjach dalekiego zasięgu. Ponadto zastosowano śmigło o dwupozycyjnej zmianie skoku WiSZ-21B zamiast śmigła o płynnej zmianie skoku.

Pozostała instalacja przeciwoblodzeniowa skrzydeł, stateczników i łopat śmigieł, instalacja grzewcza w kabinie pilotów. Okna w przedziale transportowym miały okrągłe otwory do prowadzenia ognia.

Część egzeplarzy miała 4 belki podkadłubowe na bomby bądź zasobniki (tzw. wersja Li-2B). Zrzut był wyzwalany elektrycznie. Celownik bombowy był obsługiwany przez nawigatora. Zbudowano także specjalną wersję do zrzutu spadochroniarzy dla 18 skoczków.

W 1942 roku pojawiła się odmiana towarowa ze wzmocnioną podłogą i podwoziem. Miała duże drzwi towarowe po lewej burcie kadłuba, otwierane tylko ziemi przez podniesienie ich do góry. Światła pozycyjne miała przeniesione na dół i górę płata. Dodano tłumiki płomieni z rur wydechowych, oraz instalację przeciwoblodzeniową na krawędziach natarcia skrzydeł i stateczników. Dodatkowo do instalacji paliwowej wprowadzono neutralny gaz.

Produkowano następujące wersje Li-2:

• Li-2P (pasażerski) - 21/28 osób
• Li-2P (pasażerski) - 14 osób
• Li-2G(T) (transportowy, holowanie szybowców)
• Li-2GP (transportowo-pasażerski, 10 pasażerów i 1200 kg ładunku)
• Li-2S (dalekiego zasięgu, zrzut małych grup skoczków)
• Li-2B (bombowy,3x km SzKAs)
• Li-2RP (dla rybołóstwa)
• Li-2W (wysokościowy)
• Li-2F (fotogrametryczny)

Produkcję wersji pasażerskiej zakończono w 1952 roku po wyprodukowaniu łącznie ok.2000 egzemplarzy. Wersja transportowa była produkowana do przełomu lat 1946/47. W tej wersji było wyprodukowanych ok.3000 egzemplarzy.

Podczas działań wojennych w latach 1943-44 samoloty te przerzucały naszych skoczków Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego. Kierujący tym przedsięwzięciem Polski Sztab Partyzancki miał do dyspozycji m.in. pięć maszyn Li-2. W późniejszym okresie (sierpień 1944 r.) na te potrzeby wydzielono klucz Li-2 z radzieckiego 8. pułku transportowego operujący z lotnisk w Kijowie, Warwarowka k. Berdyczowa, w Równem i Lublinie. Były one potem przekazane na stan 2. Samodzielnej Eskadry Sztabowej Dow. Lotn.

Jednym z polskich pilotów Li-2 był Medard Konieczny - wykonujący zadania w 5. Eskadrze Zadań Specjalnych w ramach m.in. zrzutów na dalekie zaplecze za linią frontu.

Na czas operacji berlińskiej przydzielono do dyspozycji LWP sześć maszyn Li-2.

Do lotnictwa polskiego pierwsze samoloty Li-2T trafiły w 1944 roku w ilości trzech egzemplarzy. Były one na stanie Wydziału Lotnictwa Cywilnego Resortu Komunikacji Poczt i Telegrafów PKiN.

W sierpniu tego samego roku obsługiwały one linie :

• Lublin - Białystok
• Lublin - Rzeszów - Przemyśl
• Lublin - Moskwa, Lwów, Wilno

W nastepnym miesiącu powołano 7. Samodzielną Eskadrę Lotnictwa Transportowego (z rozformowanego Wydziału Lotnictwa Cywilnego). Miała ona na stanie początkowo dziewięć samolotów Li-2T. Do jej zadań należało wykonywanie lotów pocztowych, dostarczanie ładunków, oraz przewóz pasażerów. Eskadrę tę rozformowano w grudniu 1945 roku, a wszystkie dziesięć Li-2 przekazano po remoncie do odradzających się po wojnie PLL "Lot".

Były one przekazane do eksploatacji w okresie od II poł. 1946 do początków 1947 roku pod znakami SP-LBA ("Antoś", kasacja 1950, po uszkodzeniach), -LBB (przekazany do wojska w 1957), LBC (rozbity w 1947), -LBD (rozbity w 1952), -LBE (kasacja w 1951), -LBF, -LBG (kasacja w 1963), -LBH (kasacja w 1964), -LBJ (przekazany do wojska w 1957). Dziesiąty egzemplarz SP-LBK nie był używany.

W roku 1945 załogi polskich Li-2 były wyłącznie rosyjskie. Dopiero od 1947 roku polskie Li-2 były pilotowane tylko przez naszych pilotów. Jeszcze w 1945 roku rozpoczęto demontaż uzbrojenia na egzemplarzach wojennych. Później produkowane maszyny nie posiadały już tego rodzaju modyfikacji.

20 stycznia 1947 roku 3 egzemplarze Li-2 przekazano na stan OSL w Dęblinie, a pojedyńcze maszyny były na stanach jednostek lotniczych w kraju. W maju 1947 roku do Dęblina dostarczono jeszcze jeden egzemplarz Li-2. Dwa z czterech posiadanych przez OSL Dęblin Li-2 były utrzymywanie w stanie lotnym, a dwa pozostałe służyły za źródło części zamiennych.

W marcu 1947 roku przystosowano dwa egzemplarze do lotów szkolnych dla nawigatorów, strzelców i radiotelegrafistów. W tym celu wyposażono każdy z nich w dwa radiopółkompasy RPK-2, RPK-10, radiostację RSB-3bis, kamerę AFA, oraz dwa celowniki OPB-1R.

Podczas działań Grupy Operacyjnej Wisła w jej składzie operowała jedna maszyna Li-2 (w okresie 21.04 - 31.07 1947 roku).

W 1949 roku na jednym egzemplarzu Li-2 z Dęblina zamontowano wyposażenie do szkolenia bombardierów i nawigatorów. Dodano 4 belki z zamkami bombowymi DER-7 na 12 bomb o wagomiarze 15 kg każda. W 1953 roku zamieniono je na zamki elektryczne, takie jak w MiG-15 co pozwalało na mocowanie do nich ośmiu bomb o wagomiarze 50 kg każda. W 1954 roku zabudowano 8 belek metalowych z zamkami pozwalającymi na przenoszenie 8-miu bomb o wagomiarze 50 kg każda.

Wersja dyspozycyjna (tzw. salonka) trafiła do Specjalnego Pułku Lotniczego.

Pewna ilość samolotów Li-2 była używana w 6. Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej.

Jedną z modyfikacji wykonanych w polskim lotnictiwie było usprawnienie rozruchu silnika ASz-62-IR w niskich temperaturach.

Ogólnie do polskich jednostek dostarczano ten typ samolotu do początku lat 50-tych. Najwięcej maszyn Li-2T w polskiego lotnictwa wojskowego było w 1945 roku w liczbie 15 egzemplarzy.

Na koniec 1973 roku były na stanie polskiego lotnictwa jeszcze trzy maszyny. 5 lutego 1974 roku został wykonany ostatni lot na Li-2 z WOSL w Dęblinie. 13 maja 1974 roku przeleciał do Balic k. Krakowa w celu przekazania do Muzeum Lotnictwa w Krakowie.

Jeszcze w 1965 roku PLL "Lot" miał na stanie jedną wypożyczoną od wojska maszynę SP-LDA. Łącznie w barwach PLL "Lot" latało 40 maszyn Li-2 (w tym 10 w wersji L-2T).

Samolot Li-2T był całkowicie metalowym dwusilnikowym wolnonośnym dolnopłatem z chowanym podwoziem.

Kadłub duralowy półskorupowy.

Skrzydła metalowe wielodźwigarowe, dzielone (centropłat + dwa płaty).

Usterzenie metalowe. Stery z poszyciem płóciennym.

Podwozie chowane, z amortyzatorami olejowo-powietrznymi. Śmigła o zmiennym skoku AW-7N-161 lub WISz-21/21B.

Wyposażenie dodatkowe standardowe: radiostacja RSB-3bis A, RSB-5, albo R-800; radiowysokościomierz RW-2, radiokompas ARK-5. Pozostałe odmiany nietypowe oraz uzbrojenie - opis w tekście.

Załogę samolotu Li-2T stanowiło dwóch pilotów, radiotelegrafista, nawigator i technik pokładowy. Były dopuszczalne loty z trzema lub czterema członkami załogi.

Inne fotografie / ilustracje:

Silnik	ASz-62IR (gwiazdowy, chłodzony powietrzem)
Moc [KM]	1000
Rozpiętość [m]	28,813
Długość [m]	19,065
Wysokość [m]	5,153
Powierzchnia nośna [mkw]	91,7
Masa własna [kg]	7 100 - 7 150
Masa całkowita [kg]	10 700 - 11 000
Prędkość maks. [km/h]	320
Prędkość wznosz. [m/s]	3,5-4,8
Pułap [m]	5 600
Zasięg [km]	700 - 2 400
Czas lotu [godz, min]	3

Źródła:

• Adam JOŃCA, "Barwa w lotnictwie polskim", tom IV, WKiŁ Warszawa 1985
• Tadeusz KRÓLIKIEWICZ "Polski samolot i barwa", WMON, Warszawa 1990
• Jacek KOŃCZAK, Bolesław SZUMAN, "TBiU nr 40 Samolot transportowy Li-2", Wydawnictwo MON, Warszawa 1976
• Andrzej MORGAŁA, "Polskie samoloty wojskowe 1939-45", WMON, Warszawa 1976