Boratyni Tito Livio

Spolszczony Włoch. Architekt, mincerz, mechanik i metrolog.

Urodził się w Agordo 8 marca 1617 r. w lokalnej szlacheckiej rodzinie.

Do 1637 r. przebywał i kształcił się w Księstwie Weneckim. Był pod dużym wpływem nauk Galileusza oraz kształcącego go w Wenecji mistrza Michele Peroni. Wykonywał pierwsze próby z nieruchomymi skrzydłami, próbując wykonywać loty ze wzniesień. Po braku widocznych efektów, skierował swe zainteresowania w stronę analizy ornitopterów, oraz lotów aparatami wypełnionymi substancjami lżejszymi od powietrza.

W 1637 r. przybył do Egiptu, gdzie wykonywał pomiary kartograficzne i sporządzał rysunki budowli na potrzeby brytyjskiego orientalisty John'a Greaves'a.

W 1641 r. przybywa do Wiednia, gdzie uczy się mincerstwa (produkcja monet i kontrola ich jakości). Jeszcze w tym samy m roku przybywa do Krakowa, w którym konstruuje dokładną wagę hydrostatyczną do ustalania składu procentowego w stopach metali.

W 1645 r. ponownie wyjeżdża do Egiptu. Powraca do Polski w 1646 r. i zamieszkuje w Warszawie, gdzie zajmuje się szlifowaniem soczewek (m.in. dla Heweliusza), budową teleskopów i próbami konstruowania mikroskopów.

W 1647 r. przedstawia poskiemu królowi Władysławowi IV traktat "Latanie nie jest niemożliwe, tak jak to dotychczas powszechnie sądzono" (Il volare non e imposible come fin hora universalmente e stato creduto).

Wskazuje w nim na możliwość wykonywania lotu aparatami z gazem lżejszym od powietrza. Przedstawia także koncepcję dwuosobowego ornitoptera ("latającego smoka") z napędem mięśniowym (na korbę) z ośmioma skrzydłami oraz ogonem jako sterem i spadochronem (jako środkiem bezpieczeństwa).

Na przełomie lat 1647/48 buduje model latający "latającego smoka", będący odwzorowaniem koncepcji opisanej w traktacie. Na początku 1648 roku dokonuje pokazu lotu zbudowanego modelu z kotem umieszczonym na pokładzie. Dzięki staraniom sekretarza królowej Ludwiki Marii - Pierre des Noyers - jego pomysły i dokonania stają się znane we Francji.

W celu sprawdzenia przesyłanych informacji przez osobistości francuskiego świata nauki, zbudował demontowalny latający model, który miał być dostarczony do Francji. Budowa docelowego pełnoskalowego aparatu została zarzucona z powodu odmowy finansowania przez króla Jana Kazimierza.

Od 1650 r. pełnił funkcję królewskiego architekta. Dodatkowo dzierżawił kopalnie w Olkuszu i Zawodowie, oraz był wysyłany w misjach dyplomatycznych do Florencji i Bolonii.

Po otrzymaniu od króla polskiego szlachectwa (tzw. indygenat) w 1658 r., dzierżawi mennice w Krakowie, Ujazdowie oraz Brześciu Litewskim). Od 1660 r. piastuje funkcję sekretarza króla Jana Kazimierza.

W 1664 r. zostaje mianowany starostą Osieckim. W 1665 r. buduje obserwatorium astronomiczne w Ujazdowie, skąd prowadzi obserwacje astronomiczne. W następnym roku buduje most przez Wisłę.

Ostatnim pełnionym przez niego stanowiskiem był urząd bugrabiego krakowskiego pełniony od 1668 r. W tym czasie skonstruował maszynę do nawadniania ogrodów napędzaną przez wiatr.

Pod koniec swego życia publikuje w 1675 r. w Wilnie traktat "Misura Universale" o systemie miar na bazie wahadła Galileusza. Ideę wzorowania się na wahadle prawdopodobnie zapożyczył od Stanisława Pudłowskiego jeszcze przed 1645 r. podczas pobytu w Krakowie.

Zmarł 17 listopada 1681 r. w Warszawie.

Źródła:

• Karolina TARGOSZ, "Latający smok Tita Livia Burattiniego", Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 20/2, 1975
• Praca zbiorowa, "Inżynierowie polscy w XIX i XX w." tom VII, Wydawnictwo Retro-Art, Warszawa, 2001