Potez 63.11 A3

Francuski samolot rozpoznawczy z rodziny samolotów Potez 630.

Opracowany na podstawie wymagań pod ciężki myśliwiec trzymiejscowy z 31 października 1934 r.

Prototyp Potez 630 oblatano 25.kwietnia 1936 r. na lotnisku Meaulte. Próby w locie (w CEMA) rozpoczęto 3 sierpnia 1936 r. Zakończono je 20 listopada tego samego roku. Od grudnia 1936 r. rozpoczęto testy wojskowe w Villacoublay.

W późniejszym czasie, pierwszy prototyp oznaczono Potez 630-01, a drugi 631-01. W maju 1937 roku Ministere de l'Air zamówiło do prób eksploatacyjnych serię 10 prototypów w różnych wersjach.

Kadłuby samolotów produkowano w Caudebe, a skrzydła w Le Havre. Montownia była na początku produkcji umiejscowiona w Meaulte, a w późniejszym czasie przeniesiono montaż do montowni w Les Mureaux.

Na tej podstawie zamówiono 80 samolotów w wersji Potez 630C3, 30 w wersji Potez 631C3 i 10 w wersji Potez 631Ins (samolot szkolny, dwuster).

W jednostkach testujących wyrażano o samolotach bardzo pozytywne opinie.

Ogólnie były produkowane następujące wersje tego samolotu:

• Potez 630C3 - wersja myśliwska z silnikiem HS-14A/B
• Potez 631C3 - wersja myśliwska z silnikiem GR-14 M4/M5
• Potez 631CN2 - wersja nocnego myśliwca z silnikiem GR-14 M4/M5
• Potez 633B2 - wersja lekkiego bombowca
• Potez 633Ins (634) - wersja szkolna
• Potez 637A3 - wersja rozpoznawcza
• Potez 63.11 A3 - wersja rozpoznawcza i do współpracy z armią

Inną wersję rozpoznawczą 63.11 A3 opracowano na bazie wersji Potez 631C3. Oblot prototypu tej wersji miał miejce 31. grudnia 1938 r. Początkowo przeszklona osłona dziobowa miała zaokrąglony kształt. Po próbach zdecydowano się na zastosowanie bardziej kanciastej osłony dziobowej.

Pierwsze egzemplarze produkcyjne Potez 63.11 A3 posiadały dwułopatowe śmigła z racji małego tempa produkcji trójłopatowych śmigieł Ratier. Do tego dochodziły jeszcze problemy z produkcją uzbrojenia dla maszyn bojowych.

Z tego też powodu na początku września 1939 r. w jednostkach bojowych było tylko 5 w pełni wyposażonych maszyn bojowych Potez 63.11 A3. Od stycznia 1940 roku zdecydowano się wdrożenie do produkcji wersji z powiększonym zbiornikiem paliwa. Dawało to w efekcie powiększony zasięg lotu do 1700 km.

W jednostkach bojowych obserwatorzy byli zadowoleni z polepszenia widoczności. Jednakże piloci zwracali uwagę na pogorszenie się zwrotności w stosunku do poprzednich wersji samolotu.

Ogółem wyprodukowano 723 egzemplarze samolotu Potez 63.11 A3.

Polscy piloci szkolili się we francuskich ośrodkach lotniczych na samolotach Potez 631Ins, Potez 63.11 A3, oraz Potez 633B2 w Groupe d'Instrucion d'Vol w Lyon Bron. Najpierw szkolił się personel techniczny i instruktorzy. Dopiero potem docelowy polski skład pilotów bojowych i obsługi technicznej ukończył szkolenie do końca maja 1940 r. w St.Etienne de St.Georis i Roanne, oraz w Clermont Ferrand i Rennes.

Wiosną 1940 r. utworzono 1. Polski Dywizjon Współpracy mający mieć na wyposażeniu samoloty Potez 63.11. Podczas oczekiwania na przydzielenie sprzętu, część personelu przebywała w Lyon Bron, a pozostali odbywali praktykę w jednostkach francuskich: GR I/35, GR I/14, GA II/22, oraz w GA I/36 (wg. innych źródeł w GR I/52, GR II/36, GAO I/250, GAO I/506). Dodatkowo maszyny tego typu dostarczali do jednostek frontowych polscy piloci transportowi (tzw. 'convoyeur').

Niestety nie dokończono kompletowania całej jednostki przed ewakuacją z Francji i loty bojowe odbyli tylko piloci skierowani na odbycie praktyk.

Samolot Potez 63.11 był trzymiejscowym dwusilnikowym dolnopłatem z podwójnym usterzeniem pionowym.

Konstrukcja półskorupowa, całkowicie metalowa. Samolot posiadał bogato przeszklony dziób oraz charakterystyczną osłonę kabiny pilota i strzelca.

Uzbrojenie samolotu stanowiły trzy km-y MAC 1934 kal.7,5 mm. Jeden był zamontowany na stałe w dziobie samolotu, drugi był na ruchomym stanowisku strzelca, a trzeci był umieszczony pod kadłubem. W pierwszej połowie 1940 r. uzbrojenie dziobowe powiększono o dwa montowane pod kadłubem km-y MAC 1934.

Niektóre egzemplarze miały zamontowane po 4 km-y pod każdem ze skrzydeł - co jednak spowodowało spadek parametrów lotno pilotażowych.

Każdy płatowiec posiadał wyrzutniki bombowe zamontowane pod centropłatem na cztery bomby o wagomiarze 50kg każda.

Załogę samolotu Potez 63.11 A3 stanowili pilot, obserwator i strzelec pokładowy.

Silnik (dwa)	Gnome-Rhone GR 14 M4/5 (gwiazdowe)
Moc [KM]	710
Rozpiętość [m]	16
Długość [m]	11,07
Wysokość [m]	3,67
Powierzchnia nośna [mkw]	32,70
Masa własna [kg]	3154
Masa całkowita [kg]	4333
Prędkość maks. [km/h]	425
Prędkość wznosz. [m/s]	8,4
Pułap [m]	8 500
Zasięg [km]	1500 / 1700

Źródła:

• Andrzej MORGAŁA, "Polskie samoloty wojskowe 1939-45", WMON, Warszawa 1976
• Bartłomiej BELCARZ, "Polskie lotnictwo we Francji", Stratus, 2002
• Jose FERNANDEZ, "Potez 63 Family", Stratus, Sandomierz 2008