Douglas C-47 / Dakota

Wojskowa wersja amerykańskiego samolotu transaportowego DC-3, będącą wersją rozwojową modelu DC-2.

Jego praprototypem była maszyna DC-2 z miejscami sypialnymi powstała na zamówienie American Airlines. Początkowo nazywano ją Douglas Sleeper Transport.

Samolot miał na tyle różnic w stosunku do DC-2, że traktowano go jako nowy typ. Pierwszy prototyp oblatano 17 grudnia 1935 roku. Samolot miał 28 miejsc siedzących rozdzielonych na siedem przedziałów. Na loty nocne rozkładano miejsca leżące, co pozwalało na przewóz 14 pasażerów. Napęd stnowiły silniki Wright SGR-1820-G5. Seryjne maszyny miały napęd z silnikami SGR-1820-G2 do -G20A.

Wersja DST-A była napędzana silnikami P&W R-1830-SCG / S4C4 Twin Wasp. Z powodu osiągania przez te samoloty dużej prędkości przelotowej, prowadzenie lotów nocnych okazało się nieopłacalne. Dlatego też odebrano tylko osiem maszyn.

Pozostałe 21 maszyn zakupiono po przeróbce na 21 miejsc siedzących i zmieniono oznaczenie na DC-3.

Na podstawie doświadczeń zebranych na europejskim teatrze działań opracowano model wojskowy C-47-DL. Miał on po lewej burcie drzwi towarowe, a dla pasażerskie po prawej. Podłoga została wzmocniona, wraz z dostosowaniem wnętrza do desantowania spadochroniarzy. Napęd stanowiły silniki P&W R-1830-92 Twin Wasp. Pierwsze egzemplarze C-47 były dostarczone do USAAF na przełomie lat 1941/42.

Wojskową wersję nazwano C-47 Skytrain. Wprowadzono go do produkcji w styczniu 1942 roku.

Wersja C-47A miała wprowadzoną instalację 24 V (zamiast 12 V), oraz dodatkowo wzmocnioną podłogę. Wyprodukowano ok. 2300 maszyn C-47A w zakładach Oklachoma City (oznaczanych C-47A-DK). W zakładach w Long Beach wyprodukowano 2594 samoloty (oznaczanych C-47A-DL).

Następna wersja C-47B była dostosowana do przelotów nad terenami górzystymi w Azji. Była wyposażona w instalację paliwową dostosowaną do zabierania dodatkowej ilości paliwa, oraz miała napęd z dwustopniową sprężarką z silnikami R-1830-90, -90B, -90C.

W tej wersji było 27 miejsc siedzących, lub 18 do 24 noszy. Zamiast tego udźwig maszyny pozwalał na przewiezienie 4540 kg ładunku.

W zakładach Oklahoma City wyprodukowano 3064 egz. C-47B, a w Long Beach 300 maszyn.

W Wielkiej Brytanii RAF odebrał ponad 1900 egzemplarzy samolotów w wersjach Dakota Mk.I (C-47), Mk.II (C-53), Mk.III (C-47A) i Mk.IV (C-47B).

Produkcja wszystkich wersji C-47 i DC-3 została zakończona w sierpniu 1945 roku.

W Wielkiej Brytanii nie było w polskim lotnictwie typowej jednostki transportowej. Polscy piloci latali na samolotach Dakota Mk.I-IV będąc w składzie brytyjskich jednostek transportowych, zrzutowych i szkolnych.

Lista tych jednostek znajduje się poniżej:

• No.24 Transport Squadron
• Special Duty Squadron (loty z Włoch, m.in. akcje "Most")
• No.216 Transport Bomber Squadron (m.in. znana Dakota Mk.III "Spirit of Ostra Brama")
• No.238 Transport Squadron
• No.271 Transport Squadron
• No.511 Transport Squadron
• No.512 Transport Squadron
• No.160 Flight
• No.45 ATA Transport Group
• No.1 ADU/M.E. Polish Detachment Takoradi
• No.229 Transport Group India
• No.20 Maintenance Unit
• No.2 Ferry Pilots Pool Aston Down
• No.1331 Conversion Unit
• Parachute Training School, Ringway

Pierwsze egzemplarze C-47A pozyskano w listopadzie 1944 roku do składu 2. Samodzielnej Eskadry Sztabowej.

W marcu 1945 roku cztery egzemplarze C-47A były na stanie 6. Samodzielnej Eskadry Transportowej formowanej w okresie 25.05 - 10.03 1945 r. Eskadra ta została w 1946 roku przemianowana na Rządową Eskadrę Transportową, mając na stanie wyłącznie C-47A.

W tym samym roku zakupiono 20 maszyn (19 maszyn C-47A i jedna C-47B) z demobilu amerykańskiego.

11 maszyn C-47A z tej partii trafiło do Rządowej Eskadry Transportowej. W 1947 roku została ona rozwiązana i w jej miejsce utworzono Specjalny Pułk Lotniczy. W Pierwszej eskadrze SPL było używanych 13 egzemplarzy C-47A. C-47A z numerem "1" był do wyłącznej dyspozycji Bolesława Bieruta, z nr. "2" premiera Cyrankiewicza, a z nr. "3" marsz. M. Rola-Żymierskiego.

W latach 1947-48 dwa egzemplarze C-47A były w składzie 9. Mieszanej Eskadry Łącznikowej z Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

W ramach użytkowania przez polskie lotnictwo wojskowe (Ludowe Lotnictwo Polskie) prowadzono na tych samolotach szkolenie spadochronowe. Samoloty tego typu brały też udział m.in. w powodziowych operacjach ratowniczych.

W latach 1952-53 jeden egzemplarz C-47A był na stanie OSL Dęblin. Miał w kabinie transportowej zamontowane osiem stanowisk na których byli szkoleni nawigatorzy i piloci myśliwscy w sprowadzaniu samolotów do lądowania.

Każde stanowisko miało na wyposażeniu busolę, wysokościomierz, chronometr i prędkościomierz. Dodatkowo każde kolejne stanowisko było wyposażone odpowiednio w radiokompas ARK-5, radiopółkompas RPK-2 albo RPK-10, w radiostację RSJ-6K, bądź w celownik bombowy OPB-1R.

Po dwóch latach użytkowania samolot ten został skasowany.

W lotnictwie cywilnym - w liniach PLL "Lot" - używano dziewięciu maszyn (8 x C-47A; 1 x C-47B). Miały one znaki SP-LCA, -LCB, -LCC, -LCD, -LCE (C-47B), -LCF, -LCG, -LCH, -LCJ. Niektóre źródła podają że egzemplarz SP-LCA był dostarczony z użytku wojskowego do cywilnego dopiero w 1958 roku.

Po zakupie z demobilu były w standardzie wojskowym ze składanymi ławkami na burtach. Poddano je remontowi w latach 1946-47 aby dostosować do standardu przewożenia pasażerów na liniach cywilnych. Wstawiono 21 foteli, uzupełniono wyposażenie radiowo-nawigacyjne. W nieco późniejszym okresie usunięto kopułki astronawigacyjne.

SP-LCB został rozbity w 1948 roku. W 1950 r. skasowano uszkodzonego SP-LCC. W 1951 roku rozbito SP-LCG, a dwa lata później - w 1953 r. - rozbił się SP-LCH. W 1957 roku wycofano SP-LCJ.

W 1957 roku zwiększono ilość miejsc siedzących do 24, a krótko potem do 26-ciu - dodając jeszcze okno na lewej burcie w okolicy drzwi towarowych.

W latach 1957-58 dostosowano do użytku cywilnego cztery egzemplarze od wojska (SP-LCB, -LCC, -LCG, -LCH). Zostały na przełomie lat 1958/59 sprzedane do Iranu wraz z maszynami SP-LCA, -LCD, -LCE, -LCF.

Pozostałe będące jeszcze w użyciu samoloty C-47A zostały wycofane ze służby na początku lat 60-tych.

Samolot C-47A był dwusilnikowym dolnopłatem o konstrukcji całkowicie metalowej z chowanym podwoziem.

Kadłub półskorupowy, z owalnym przekrojem i pracującym poszyciem ze stopu Alclad. Miał wydzieloną kabinę załogi, przedział towarowy bądź pasażerski, bagażniki przedni i tylny, oraz toaletę.

Skrzydła trójdzielne wielodźwigarowe, całkowicie metalowe. Mocowanie płatów do centropłata było wykonane za pomocą dopasowanych kołnierzy ze śrubami.

Usterzenie klasyczne. Stateczniki całkowicie metalowe. Stery metalowe z poszyciem płóciennym.

Podwozie klasyczne dwugoleniowe, chowane w locie. Napęd mechanizmu hydrauliczny. Kółko ogonowe stałe.

Na wyposażenie dodatkowe składała się radiostacja (różne typy - w zależności od użytkownika), oraz wyposażenie radionawigacyjne (radiokompas, urządzenia ILS). Załoga była wyposażona w interkom.

Załogę samolotu stnowiło pięć osób : I pilot, II pilot, radiotelegrafista, nawigator, mechanik pokładowy. Można było także prowadzić lot z trzema lub czterema członkami załogi. Ilość przewożonych pasażerów wahała się w granicach od 21 do 26-ciu.

Inne fotografie / ilustracje:

Wersja	C-47	C-47A	C-47B
Silnik	P&W R-1830-92 (gwiazdowy)	P&W R-1830-92 (gwiazdowy)	P&W R-1830-90B (gwiazdowy)
Moc [KM]	1200	1200	1200
Rozpiętość [m]	29,11	29,11	29,11
Długość [m]	19,46	19,46	19,46
Wysokość [m]	5,18	5,18	5,18
Powierzchnia nośna [mkw]	91,8	91,8	91,8
Masa własna [kg]	7650	8263	7650
Masa całkowita [kg]	14062	14062	14062
Prędkość maks. [km/h]	380	384	341
Prędkość wznosz. [m/s]	brak danych	5,7	brak danych
Pułap [m]	6 800	7 170	7 300
Zasięg [km]	2080	2100	2575

Źródła:

• Krzysztof CHOŁONIEWSKI, "Samoloty dyspozycyjne Generała Andersa" cz.2, Lotnictwo z szachownicą 32/2009
• Krzysztof CHOŁONIEWSKI, "Samoloty Douglas jako pojazdy Naczelneg Wodza …", Lotnictwo 04/2004
• Adam JOŃCA, "Barwa w lotnictwie polskim", tom IV, WKiŁ Warszawa 1985
• Wojtek MATUSIAK, Tadeusz KRÓLIKIEWICZ, "Polski samolot i barwa", WNiL, Bellona, Warszawa 2014
• Marian MIKOŁAJCZUK, "36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego" cz.1, Lotnictwo z szachownicą 21/2007
• Andrzej MORGAŁA, "Polskie samoloty wojskowe 1939-45", WMON, Warszawa 1976
• Lechosław MUSIAŁKOWSKI, "TBiU nr 125 Samolot transportowy C-47", Wydawnictwo MON, Warszawa 1988
• Andrzej OLEJKO, "Operacja Most I, II i III" cz.1, Lotnictwo 08/2009
• Andrzej OLEJKO, "Operacja Most I, II i III" cz.2, Lotnictwo 10/2009
• Przemysław PAWŁOWICZ, "Dakota w Polsce", Lotnictwo z szachownicą 16/2005
• Michał PETRYKOWSKI, "Najstarszy do dziś latający samolot PLL LOT", Lotnictwo 08/2010
• Krzysztof SIKORA, "Samoloty Naczelnych Wodzów", Mini Replika 21/2001
• Krzysztof SIKORA, "Samoloty Naczelnych Wodzów", Mini Replika 22/2001
• Krzysztof SIKORA, "Jeszcze raz o Dakocie", Mini Replika 23/2002
• Robert STACHYRA, "Dakota, C-47 i DC-3 w Polsce", Do Broni !, NSpec01/2009